Gijs Weijers
“Als ik in jouw schoenen stond en een scriptie in religiestudies mocht schrijven, zou ik maar één ding willen weten: wat bezielt moslims om in een massa van miljoenen rond de Ka’ba in Mekka te lopen?!” Familievriend Sybren (55) en ik staan op een verjaardag. Rondom ons is een overdaad aan borrelnootjes en blokjes kaas. En andere witte, niet-gelovige mensen. Dit is het zetje dat ik nodig heb: het onderzoek in mijn laatste studiejaar zal in het teken staan van de Hadj en Oemra, twee vormen van de bedevaart naar Mekka.
Twee maanden later zit ik op de bank bij ICT’er Musa (25). Hij is pas verhuisd, zijn vrouw en hij zijn in verwachting van hun eerste kind. Ik krijg Marokkaanse thee met pepernoten en Musa vertelt over een hoogtepunt in zijn leven: het zien van de Ka’ba, het kubusvormige gebouw dat volgens de islamitische traditie het huis van God op aarde is. “Tranen vlogen en ik kon het niet stoppen. Het is zo mooi, het zit in je hart. Tot op de dag van vandaag denk ik er elke dag aan én denk ik: ik moet een keer terug”.
En weer een paar weken later spreek ik met Hamza (24), een opgewekte jongen die in de beveiliging werkt. Hij vertelt dat hij een moeilijke periode heeft doorgemaakt, waarin overmatig blowen zijn stemming drukte en zijn functioneren belemmerde. De Oemra die hij toen maakte, ziet hij als een keerpunt in zijn leven. “Ik keek naar hoe ik op dat moment in mijn leven stond. Ik dacht: ‘Als ik ga, moet er wel iets veranderen, anders lijkt het alsof ik voor niks ga…’” Na de bedevaart lukte het hem te stoppen met blowen en zijn opleiding weer op te pakken. De smeekbeden en beloften die hij in Mekka deed, hielpen hem zijn voornemens vast te houden.
Tien jonge moslimmannen vertelden mij wat het voor hen betekent om moslim te zijn, in het Nederland van nu, met de bedevaart als startpunt. Wie echt wil weten hoe islam in Nederland ‘geleefd’ wordt, heeft er ontzettend veel aan zich in de bedevaart te verdiepen. De hadj is als één van de vijf zuilen van de islam een verplichting voor iedere moslim. De oemra, ook wel de kleine bedevaart genoemd, wint snel aan populariteit onder jongeren.
‘Wat bezielt hen’, vroeg Sybren. Deze vraag zou afkeurend kunnen klinken, maar ik hoorde iets heel anders. Ik hoorde verwondering, zowel over de fysieke risico’s als de spirituele motieven. Dit soort vragen dringt door tot de kern: wat beweegt de ander? De uitdaging is om vragen als die van Sybren niet in de lucht te laten hangen, maar op zoek te gaan naar antwoorden. Het prikkelde mij voor mijn onderzoek. Een de volgende keer vraag ik Sybren mee. Dan kan hij het zelf vragen: wat bezielt je om naar Mekka te gaan? Ik zet dan alvast een grote pot thee klaar, het wordt vast een lang gesprek.
Meer weten over de Hadj en de Oemra of over het lopend onderzoek naar Hadj- en Oemra-verhalen?
Bezoek tot 12 januari 2020 de tentoonstelling ‘Verlangen naar Mekka’ in het Tropenmuseum
Gijs Weijers studeerde religiewetenschap aan de Universiteit van Amsterdam. Zijn scriptie is voor geïnteresseerden op te vragen via Dander.